Działania niepożądane i błędy w łączeniu ze sobą leków występują nawet u 20% hospitalizowanych pacjentów. My jednak wiemy, że wielu chorób można uniknąć dzięki odpowiedniej opiece nad chorym. W szpitalnych aptekach pracują już farmaceuci szpitalni, jednak wielu pracowników ochrony zdrowia przyznaje, że na oddziałach również przydaliby się farmaceuci kliniczni. Postanowiliśmy zapytać o to przyszłą farmaceutkę kliniczną - mgr farm. Kamilę Urbańczyk.
Kamila odbywa właśnie specjalizację z farmacji klinicznej, a swoją wiedzę wykorzystuje na oddziałach Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu, biorąc udział w optymalizacji farmakoterapii pacjentów.
Agnieszka Soroko: Farmacja kliniczna jest dziedziną skupiająca się na pacjencie i jego bezpieczeństwie. Praca farmaceuty klinicznego w szpitalu polega m.in. na dobieraniu najlepszej drogi podania, dawki i formy leku, edukowaniu pacjenta w zakresie odpowiedniego przyjmowania leków, wykrywaniu negatywnego oddziaływania między substancjami oraz zapobieganiu lub ograniczaniu działań niepożądanych. Niestety w polskich szpitalach temat farmacji klinicznej prawie nie istnieje, mimo chęci i zaangażowania farmaceutów. Jak zatem myślisz - dlaczego lekarze i pacjenci mieliby chcieć wprowadzenia farmacji klinicznej? Jakie to niesie dla nich korzyści?
Kamila Urbańczyk: Obie grupy mogłyby odnieść korzyść z obecności farmaceuty przy łóżku szpitalnym. Lekarze zyskaliby partnera w doborze optymalnej farmakoterapii, źródło rzetelnej informacji o leku i kolejną osobę czuwającą nad aktualnym stanem pacjenta. Z kolei pacjenci otrzymaliby możliwość uzyskania informacji i porad dotyczących ich leczenia, a także większe poczucie bezpieczeństwa.
Co mogłoby zachęcić Ministerstwo Zdrowia i inne instytucje do dogłębnego przyjrzenia się tematowi wprowadzenia farmacji klinicznej w Polsce?
W centrum takich zmian jest przede wszystkim pacjent, dlatego zwiększanie bezpieczeństwa i skuteczności farmakoterapii to główny aspekt, który powinien przemawiać za chęcią ich wprowadzenia. Niemniej w dobie rosnących potrzeb i ograniczonych nakładów na ochronę zdrowia, oszczędności z pewnością mogą stać się koronnym argumentem. Przy czym należy zaznaczyć, że redukcja kosztów osiągana poprzez wprowadzenie do zespołu farmaceuty klinicznego ma charakter systemowy, a nie tylko jednostkowy - dla pojedynczego szpitala. Unikając działań niepożądanych, interakcji, dbając o pełną informację o lekach stosowanych przez pacjenta, sprawując kontrolę nad zużyciem antybiotyków, optymalizując gospodarkę lekiem, a także wielokierunkowo pracując nad tzw. compliance (przestrzeganiem zaleceń terapeutycznych) pacjenta możemy nie tylko komplementarnie uzupełniać działania pozostałych pracowników szpitala, ale też budować upragnione oszczędności. Trudno nie zgodzić się z powyższym po przeanalizowaniu danych z krajów, które już wdrożyły podobne rozwiązania (m.in. Wielka Brytania, USA). Jako farmaceuci potrzebujemy tylko więcej możliwości i czasu by rozwinąć taką funkcję na odpowiednim poziomie.
Czy widzisz realną szansę na wprowadzenie farmacji klinicznej w Polsce i w jakim czasie mogłoby to nastąpić?
Moim zdaniem istnieje realna szansa, jednak jak w każdym kraju potrzebujemy zbudowania pozycji farmaceuty klinicznego w szpitalu. Będzie to wymagało dużej determinacji od zaangażowanych osób, ale mam nadzieję, że w przeciągu kilku lat poczynimy zauważalny postęp.
Co w takim razie powinien zrobić polski farmaceuta, który chce zostać farmaceutą klinicznym? Lepiej kształcić się w Polsce, czy poza granicami kraju?
Ze względu na własne doświadczenia uważam, że w przypadku decyzji o pozostaniu w Polsce niezbędne jest uzupełnianie swojego curriculum o wizyty w miejscach, gdzie serwis farmacji klinicznej funkcjonuje już od dłuższego czasu. Wzór to z pewnością Wielka Brytania, ale z powodzeniem możemy wiele nauczyć się od naszych czeskich sąsiadów. Taka praktyka czy staż przybliża praktyczne aspekty wykonywania zawodu i skłania do refleksji na temat możliwych dróg realizacji podobnych zadań w naszym systemie.
Program studiów farmaceutycznych w Polsce to temat budzący ogromne emocje. Czy uważasz, że powinien on zostać w jakimś stopniu zmieniony, by młodzi farmaceuci czuli się lepiej przygotowani do prowadzenia farmacji klinicznej i opieki farmaceutycznej? Być może konieczne jest "umedycznienie" studiów?
By sprostać wyzwaniom przyszłej pracy jako farmaceuta kliniczny z pewnością potrzebowalibyśmy większej liczby przedmiotów wspierających kształtowanie przydatnych później umiejętności, szczególnie na ostatnich latach studiów. Na początek dobrym pomysłem mogłaby okazać się realizacja dłuższych bloków fakultatywnych poświęconych tej dziedzinie, a także większy kontakt z przyszłymi przedstawicielami zawodów medycznych poprzez realizację zajęć wspierających edukację interprofesjonalną (np. wspólne zajęcia studentów kierunku lekarskiego i farmacji).
Dobrzy specjaliści powinni być odpowiednio wynagradzani za swoją wiedzę i odpowiedzialność. Ile zatem zarabia farmaceuta kliniczny?
Początkujący farmaceuta kliniczny we Francji zarabia poniżej 2000 euro, natomiast w Irlandii Północnej około 2000 funtów. Zarobki wzrastają po odbyciu specjalizacji i proporcjonalnie wraz z nabywanym doświadczeniem. Trudno porównać to do warunków polskich, jeśli nie mamy ugruntowanej pozycji farmaceuty na oddziale. Być może w naszym kraju pensja byłaby zbliżona do tej osiąganej przez specjalistów farmacji szpitalnej (2,800 - 4,200 zł brutto).
Dlaczego w takim razie zdecydowałaś się zostać w Polsce?
Zainteresowanie farmacją kliniczną narodziło się już podczas 3. roku studiów. Odbyłam praktyki w Słowenii, Francji i Irlandii Północnej, a wolontariat na oddziale onkologicznym był zdecydowanie nieprzymuszonym wyborem, który wynikał z chęci realizowania własnych zainteresowań podczas obowiązkowego stażu zawodowego. Pragnęłam też wykorzystać zdobyte wcześniej umiejętności u nas, w Polsce. Istotną próbą wzbudzenia dyskusji na temat rozwoju farmacji klinicznej była organizacji konferencji "Farmaceuta na oddziale szpitalnym - korzyści i wyzwania". Po wydarzeniu, dzięki uprzejmości Pana Profesora Wojciecha Witkiewicza, dyrektora Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu, otrzymałam ofertę pracy w jego jednostce.
Mam nadzieję, że wielu polskich farmaceutów również pójdzie tą drogą. Trzymam kciuki za dalsze sukcesy!