Opioidy znane są ludzkości już od ponad 2 tysięcy lat. Ich działanie przeciwbólowe było i jest szeroko wykorzystywane. Poza niskimi dawkami kodeiny, leki te dostępne są wyłącznie na receptę lekarską. W niektórych przypadkach musi być to specjalny druk, który zarezerwowany jest wyłącznie dla leków narkotycznych.
Spis treści
Jak działają opioidowe leki przeciwbólowe?
Działania niepożądane opioidów
Jak działają opioidowe leki przeciwbólowe?
Słabe i silne opioidy stanowią kolejno II i III stopień drabiny analgetycznej, czyli zdefiniowany przez Światową Organizację Zdrowia schemat stosowania leków przeciwbólowych. Leki te łączą się ze specyficznymi receptorami w naszym organizmie, tj. z receptorami: μ (mi), δ (delta) oraz κ (kappa).
Leki opioidowe skutecznie uśmierzają ból, a także poprawiają funkcjonowanie, nie tylko u chorych na nowotwór, ale również u osób z bólem nienowotworowym pochodzenia receptorowego i neuropatycznego. Wykorzystywane są między innymi w przypadku:
choroby zwyrodnieniowej stawów i reumatoidalnego zapalenia stawów,
półpaśca,
neuropatii cukrzycowej,
bólów fantomowych,
bólu po urazie kręgosłupa,
bólu porodowego,
bólu po zabiegach chirurgicznych.
Słabe opioidy
Jeżeli po zastosowaniu nieopioidowych leków przeciwbólowych, ból nie ustąpi lub nasili się, lekarz może zadecydować o wprowadzeniu słabych opioidów. Leki te znalazły zastosowanie w leczeniu bólu umiarkowanego i silnego. Zaliczamy do nich następujące substancje lecznicze:
tramadol - występuje w postaci kapsułek (np. Poltram), tabletek (np. Tramal Retard), kropli (np. Tramal), czopków (np. Tramal) i iniekcji (np. Tramal); w leczeniu bólu ostrego wykorzystuje się także jego połączenie z deksketoprofenem (np. Skudexa) lub paracetamolem (np. Doreta),
kodeina - ze względu na silne działanie zapierające stolec, została w dużym stopniu wyparta przez tramadol; w niskich dawkach wykorzystywana jest jako lek przeciwkaszlowy bez recepty (np. Thiocodin) ,
dihydrokodeina - wykazuje dwa razy silniejsze działanie przeciwbólowe niż kodeina i ma mniej działań niepożądanych, występuje w postaci tabletek (np. DHC Continus).
Silne opioidy
Leki te wprowadzane są w sytuacji braku skuteczności słabych opioidów, gdy ból staje się bardzo silny. Zaliczamy do nich następujące substancje lecznicze:
morfina - najczęściej stosowany lek przeciwbólowy, stosowany w zwalczaniu przewlekłych bóli nowotworowych, występuje w postaci tabletek (np. Sevredol) oraz iniekcji (np. Morphini Sulfas WZF),
fentanyl - sto razy silniejszy od morfiny, występuje w postaci systemów transdermalnych (np. Matrifen), aerozoli do nosa (np. Instanyl) i tabletek podjęzykowych (np. Effentora);
buprenorfina - dostępna w postaci tabletek podjęzykowych (np. Bunondol) i plastrów (np. Transtec),
oksykodon - posiada właściwości podobne do morfiny, występuje w postaci tabletek (np. OxyContin) i roztworów do wstrzykiwań (np. Oxycodone Molteni),
petydyna - stosowana tylko w leczeniu bólu ostrego, np. pooperacyjnego; nie nadaje się do leczenia bólu przewlekłego, występuje w postaci iniekcji (np. Dolcontral),
pentazocyna - wyłącznie w postaci iniekcji, nie powinna być stosowana w leczeniu bólu przewlekłego, występuje w postaci iniekcji (np. Pentazocinum WZF),
metadon - kilkukrotnie silniejszy od morfiny, stosowany w leczeniu bólu przewlekłego, a także w terapii substytucyjnej u osób uzależnionych od opioidów, występuje w postaci syropu (np. Methadone Hydrochloride Molteni).
Nalokson jest lekiem, który odwraca działanie opioidów. Stosowany jest przede wszystkim w przypadkach zatruć opioidami. Bywa również dodawany do leków przeciwbólowych zawierających inne opioidy, takie jak oksykodon (np. Oxyduo), w celu przeciwdziałania występowaniu działań niepożądanych opioidów w postaci zaparć.
Działania niepożądane opioidów
senność,
zmiana nastroju, halucynacje,
depresja oddychania,
spadek ciśnienia tętniczego,
zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego (zaparcia).
Należy oczywiście pamiętać, że działania niepożądane nie występują u wszystkich pacjentów.
Obejrzyj film!
2023-04-10
redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.
ostatnia zmiana: 10.04.2023 11:25:59
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.