Czy trzeba suplementować witaminy i minerały?

Spis treści

Czym są witaminy i minerały?

Czy suplementacja witamin i minerałów jest konieczna?

Kto powinien suplementować witaminy i minerały?

Czy suplementacja witamin i minerałów może być niebezpieczna?

Czy suplementy można łączyć z lekami?

Źródła

Czym są witaminy i minerały?

Witaminy i minerały stanowią grupę składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niedobór lub nadmiar któregokolwiek ze składników może skutkować zaburzeniami stanu zdrowia.

Organizm człowieka nie potrafi wytwarzać witamin ani związków mineralnych, dlatego muszą być one dostarczane w odpowiednich ilościach i proporcjach wraz z pożywieniem. Wyjątek stanowi witamina D3, którą pod wpływem promieni słonecznych syntetyzujemy w skórze. Niewielkie ilości witaminy K oraz witamin z grupy B wytwarzane są również w przewodzie pokarmowym przez bakterie jelitowe.

Czy suplementacja witamin i minerałów jest konieczna?

W przypadku zdrowych dzieci i osób dorosłych dobrze zbilansowana, urozmaicona dieta powinna dostarczać odpowiednich ilości witamin i składników mineralnych. Badania wykazują jednak, że preparaty witaminowo-mineralne są grupą suplementów, po które Polacy sięgają najczęściej. Warto podkreślić, że suplementowanie składników odżywczych u osób, które nie mają niedoborów, nie ma naukowego uzasadnienia i nie przynosi korzyści zdrowotnych.

Niekiedy zdarza się jednak, że dieta (np. bogata w produkty wysokoprzetworzone) nie jest w stanie pokryć zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze. Co zrobić w sytuacji, gdy podejrzewamy u siebie niedobory witamin lub minerałów? Warto wówczas zasięgnąć porady lekarza rodzinnego, który w razie potrzeby zaleci wykonanie badań diagnostycznych, a gdy suplementacja okaże się konieczna, pomoże w doborze odpowiedniego preparatu. Wsparciem może być też fachowa porada farmaceuty czy dietetyka.

Kto powinien suplementować witaminy i minerały?

Jedyną witaminą, dla której opublikowano oficjalne zalecenia odnośnie suplementacji dla ogółu populacji jest witamina D3. Jej niedobór stwierdza się bowiem aż u 90% Polaków. Przyjmowanie witaminy D3 (np. Vigantol, D-Vitum Forte, Vigantoletten, Bioaron D) w dawkach dostosowanych do wieku i masy ciała zaleca się od września do maja.

W przypadku pozostałych witamin oraz związków mineralnych suplementację zaleca się jedynie u pacjentów cierpiących na określone jednostki chorobowe oraz u osób z tzw. grup ryzyka niedoboru, m.in:

• kobiety planujące ciążę, u których rozpoczęcie przyjmowania kwasu foliowego (np. Folik, Vitamax Kwas Foliowy, Solgar Kwas foliowy) zaleca się na minimum miesiąc przed planowanym poczęciem,

• kobiety ciężarne oraz matki karmiące, u których suplementować można witaminę D3 (np. Vitrum D3 Forte, Apo D3 Forte, D-Vitum), kwas foliowy (np. Olimp Kwas Foliowy, Acidum Folicum Hasco, Folik), żelazo (np. Ascofer, Actiferol Fe Forte, Chela-Ferr Forte) i jod (np. Now Foods Kelp, Kelp); najczęściej poleca się preparaty złożone (np. Pregna Plus, Femibion Natal 1, Femibion Natal 2),

• weganie i wegetarianie narażeni na niedobory witamin B12 (np. Witamina B12 Forte, Vitaminum B12 Colfarm, B12 Forte Bio-Complex), D3 (np. Vigantol, D-Vitum Forte, Vigantoletten, Bioaron D), żelaza (np. Ascofer, Actiferol Fe, Biofer), cynku (np. Chela-Cynk, Cynek SR, Cynek Forte), jodu (np. Kelp, Euthyrox, Jodid 100) oraz wapnia (np. Solgar Wapń, Floradix Wapń i Magnez, Calperos 1000),

• osoby stosujące dietę bezglutenową, np. chorzy na celiakię, narażeni na niedobory witamin D3 (np. Vigantoletten 1000, Devikap, Juvit D3), B12 (np. Molekin B12, Witamina B12 Forte, Vitaminum B12 Colfarm), kwasu foliowego (np. Olimp Kwas Foliowy, Acidum Folicum Hasco, Folik), wapnia (np. Calperos 1000, Solgar Wapń, Calcium Krystaliczne Czyste) i żelaza (np. Ascofer, Actiferol Fe Forte, Chela-Ferr Forte),

• osoby z nietolerancją laktozy narażone na niedobory witamin D3 (np. Vigantol, D-Vitum Forte, Vigantoletten, Bioaron D), B2 (np. Witamina B2 Apteo, Vitaminum B2 hec) oraz wapnia (np. Calperos 1000, Solgar Wapń, Calcium Krystaliczne Czyste),

• pacjenci z chorobą Leśniowskiego-Crohna narażeni na niedobory witaminy B12 (np. Molekin B12, Witamina B12 Forte, Vitaminum B12 Colfarm) i kwasu foliowego (np. Olimp Kwas Foliowy, Acidum Folicum Hasco, Folik),

• chorzy z osteoporozą, którym zaleca się suplementację witaminy D3 (np. Vigantol, D-Vitum Forte, Vigantoletten, Bioaron D) i wapnia (np. Calperos 1000, Solgar Wapń, Calcineff),

• pacjenci ze schorzeniami reumatycznymi bądź łuszczycą leczeni metotreksatem (np. Metex, Ebetrexat, Namaxir) narażeni na niedobór kwasu foliowego (np. Folik, Vitamax Kwas Foliowy, Biotter Kwas Foliowy),

• osoby po 50. roku życia narażone na niedobory witamin B3 (np. Now Foods Niacin), B12 (np. Molekin B12, Witamina B12 Forte, Vitaminum B12 Colfarm), kwasu foliowego (np. Olimp Kwas Foliowy, Acidum Folicum Hasco, Folik) oraz wapnia (np. Calperos 1000, Solgar Wapń, Calcineff),

• osoby starsze ze zwyrodnieniem plamki żółtej (AMD), u których suplementacja preparatami zawierającymi witaminę C (np. Monovitan C, Cemax, Cebion), E (np. Tokovit E 400, Vitaminum E Hasco, Vitaminum E Medana) oraz cynk (np. Chela-Cynk, Cynek SR, Cynek Forte) spowalnia rozwój choroby.

Czy suplementacja witamin i minerałów może być niebezpieczna?

Na ogół suplementacja witamin i minerałów, zwłaszcza w dawkach nieprzekraczających zalecanego dziennego spożycia (RDA) nie jest groźna. Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie (C, B1, B2, B3, B5, B6, B7, kwas foliowy, B12, PP) jest wydalany z organizmu wraz z moczem. Ryzyko przedawkowania jest więc stosunkowo małe. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, i K), które mogą kumulować się w tkance tłuszczowej i wątrobie.

Kto powinien szczególnie uważać na suplementy?

• palacze tytoniu, u których suplementacja beta-karotenem, czyli prowitaminą A w dawkach większych niż 15 mg na dobę wiąże się ze wzrostem ryzyka rozwoju raka płuc,

• kobiety ciężarne, u których przyjmowanie dużych ilości witaminy A rzędu 10 000 j.m. na dobę może być przyczyną wystąpienia wad rozwojowych u płodu,

• chorzy na sarkoidozę i pierwotną nadczynność przytarczyc, u których przyjmowanie witaminy D3 powinno być ściśle monitorowane ze względu na możliwość wystąpienia zbyt wysokiego stężenia wapnia we krwi,

• chorzy ze skłonnością do tworzenia kamieni nerkowych, u których przyjmowanie dużych dawek witaminy D3, C oraz wapnia jest przeciwwskazane.

Czy suplementy można łączyć z lekami?

Pacjenci często zapominają, że przyjmowane przez nich witaminy i minerały mogą wchodzić we wzajemne interakcje ze sobą oraz z przyjmowanymi lekami. W każdej takiej sytuacji, należy dokładnie przeczytać ulotkę bądź skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Szczególną ostrożność powinni zachować chorzy przyjmujący:

• wapń (np. Calperos 1000, Solgar Wapń, Calcineff) lub magnez (np. Magne B6, Magnesol 150, Magleq B6) wraz z lekami takimi jak: tetracykliny (np. Unidox Solutab, Tetralysal, Tetracyclinum TZF), fluorochinolony (np. Cipronex, Levoxa, Proxacin), bisfosfoniany (np. Ibandronat, Bonviva), digoksyna (np. Digoxin Teva, Digoxin WZF) i lewotyroksyna (np. Euthyrox, Letrox), ponieważ wapń i magnez upośledzają ich wchłanianie),

• żelazo (np. Ascofer, Actiferol Fe, Biofer) wraz z lekami takimi jak: tetracykliny (np. Unidox Solutab, Tetralysal, Tetracyclinum TZF), fluorochinolony (np. Cipronex, Levoxa, Proxacin), digoksyna (np. Digoxin Teva, Digoxin WZF) i lewotyroksyna (np. Euthyrox, Letrox) i metyldopa (np. Dopegyt), ponieważ żelazo upośledza ich wchłanianie,

• potas (np. Katelin SR, Potazek, Solgar Potas) wraz z niektórymi lekami obniżającymi ciśnienie krwi (np. Polpril, Enarenal, Propranolol WZF) oraz lekami moczopędnymi oszczędzającymi potas (np. Spironol, Nonpres, Verospiron), ze względu na ryzyko wystąpienia hiperkaliemii - zaburzenia elektrolitowego polegającego na zbyt wysokim stężeniu potasu we krwi,

• witaminę K (np. Dr Jacobs Witamina K2 MK7, K2 Vitum Forte) wraz z lekami przeciwzakrzepowymi z grupy antagonistów witaminy K (np. Warfin, Sintrom, Acenocumarol WZF), bo witamina K zmniejsza ich skuteczność, zwiększając ryzyko powstawania zakrzepów,

• witaminę E (np. Swanson Witamina E, Vitaminum E Medana, Vitaminum E Hasco) wraz z lekami przeciwzakrzepowymi, gdyż witamina E zmniejsza lepkość krwi, zwiększając tym samym działanie leków przeciwzakrzepowych, co może być powodem krwawień.

Źródła

1. Raport Suplementy diety/Pacjent/Rynek/Trendy/Regulacje https://suplindex.com/wp-content/uploads/2017/10/RAPORT-Suplementy-diety-30.08.2017.pdf (dostęp: 28.05.2019).

2. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol 201485(5).

3. Kmieć P., Sworczak K.: Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D. Forum Medycyny Rodzinnej 2017, vol 11, no 1, 38–46.

4. Reguła J., Gramza-Michałowska A., Stachowiak B.: Udział suplementów diety w żywieniu osób dorosłych. Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 614-616.

5. Rusińska A., Płudowski P., Walczak M. i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018. Postępy Neonatologii, 2018 24 (1).

6. Brzozowska A., Roszkowski W., Pietruszka W., Kałuża J.: Witaminy i składniki mineralne jako suplementy diety. Żywność. Technologia. Jakość, 2005, 4 (45) Supl., 5 – 16.

7. Duda G., Saran A.: Polskie rekomendacje dotyczące spożycia witamin i składników mineralnych przez osoby. Farm. Wsp. 2008 1: 16-23.